Pagina 1 van 3

Heimwee en culture shock

Geplaatst: 16 mei 2005, 16:46
door ANY
Er is de laatste tijd hier van alles geschreven over heimwee, maar ik heb nog niks gezien over het begrip culture shock. Ik geloof dat heimwee en de depressie die hiermee gepaard gaat een onderdeel zijn van culture shock.
Zelf had ik dit woord wel eens gehoord toen ik ging emigreren, maar er nooit bij stilgestaan wat het betekende. Pas toen we uitwisselings studenten hadden kreeg ik van de organisatie een voorlichtingsboekje in handen waar de verschillende fases in beschreven stonden. Zo veel hiervan herkende ik opeens.

De "honymoon" fase waar alles leuk en fantastisch is. Deze was voor mij zeer snel voorbij. Tip; verhuis niet naar een koud klimaat in de winter!

De "hostile" fase, moeilijkheden met aanpassen, niks is er goed aan het land, alles is beter in Nederland. Het is een moeilijke periode; niks is er bekend, het is alsof je alles opnieuw moet leren. Constant Engels horen, geen film tot het einde kunnen volgen omdat het je knallende hoofdpijn van de inspanning geeft, constant de weg kwijtraken, die verdomde toiletten en telefoons die overal anders werkten. Hoe de hele samenleving in elkaar zit moet je uitpuzzelen.

Uiteindelijk kom je hier overheen en komt de "grin en bear it" fase. Langzaam begin je je aan te passen. Wat mij veel geholpen heeft is om zo bezig mogelijk te zijn, en nieuwe dingen te proberen. Als het niet beviel, gewoon wat anders proberen. Zoveel mogelijk onder de mensen komen, en met jezelf kunnen lachen als je weer eens een domme fout maakt.

Dan komt de "effective" fase, waar je het land accepteerd met de goede en slechte dingen.
Deze website vond ik en geeft er ook een goede uitleg over.

http://edweb.sdsu.edu/people/CGuanipa/cultshok.htm#que

Annemiek

Geplaatst: 16 mei 2005, 20:26
door ftwproductions
geen bericht is goed bericht

Geplaatst: 17 mei 2005, 14:37
door PeeJay
Erg herkenbaar Any, ik heb die website aan mijn vrouw laten zien en ze zei dat ik (na 4 1/2 jaar :roll: ) in fase 2 zit...


/PeeJay

Geplaatst: 17 mei 2005, 15:32
door Staceybeesie
Interessant. Zit dus duidelijk in de honeymoon fase. Heb het gevoel of ik op vakantie ben. Natuurlijk is dat voor mijn man wat anders, want die is al een aantal weken flink aan het werk. Maar hier is nu alles wel nieuw en spannend. Wat ik wel een beetje hebt is dat alles inderdaad anders werkt. Vooral kwa apparaten enzo. Daar heb ik soms wel zoiets van jeetje, hoe gaan we dit nu weer oplossen. Moest steeds de simpelste dingen opnieuw leren. Eigenlijk een kleinigheidje, maar werkt best wel vermoeiend. Maar met een portie humor en zelfspot slaan we ons er wel doorheen. Dit is zeker niet het ergste. Voor wat betreft steeds de weg kwijt raken in de nieuwe buurt hebben wij direct in de eerste week een Weg wijs apparaat gekocht, die ik Miep noem. Miep brengt mij overal zo naar toe en dat is heel relaxed kan ik jullie zeggen. Dat maakt het voor mij een stuk gemakkelijker om ergens op af te gaan.
Verder vind ik wel dat het lijkt of Amerika veel op Nederland lijkt maar qua gebruiken e.d. toch wel heel veel verschillen heeft met Nederland. Er zijn veel positieve dingen die anders zijn maar ook wat mindere. Zo vindt ik dat ze je heel veel aanspreken met "Sweetie" en Honey en al dat geslijm vind ik dus maar niks. Maarja, als dat het ergste is..... Valt het allemaal nog wel mee. :wink:

Groetjes Petra

Geplaatst: 17 mei 2005, 16:13
door laska
Cultureshock? Moi?

Nooit last van gehad, althans hier.. Al vanaf de eerste keer dat ik voet op Amerikaanse bodem had ik het gevoel thuis te komen. Weg uit de de files, de drukte , de criminaliteit, de-doe-maar-normaal-dan-doe-je-al gek-genoeg mentaliteit. De taal was redelijk bekend, gebruiken waren bekend uit films en televisie series. Alle zeur en zaag verhalen over het cultuurloze Amerika waren naar mijn ervaring nergens op gebaseerd. Blijkbaar bevind ik me 3 1/2 jaar nog steeds in de honeymoon fase:)

Ik heb een tijdje als Nederlands provincaaltje in St. Gilles in Brussel gewerkt en woonde toen in Antwerpen. Die cultuurschok was veel en veel groter.

Geplaatst: 17 mei 2005, 20:09
door Petra/VS
Ik heb er ook geen last van gehad, maar ik krijg altijd sterk de indruk, dat het ook een beetje uitmaakt hoe je naar het buitenland bent vertrokken. De meesten hier hebben niet zozeer het land uitgekozen, maar een baan hier of een persoon. Ik heb heel bewust mijn leven in Nederland ingeruild voor een leven hier en ik vind het 21 jaar later nog een avontuur en vakantie-achtig (behalve vanochtend toen ik een pijnlijke noodbehandeling bij de tandarts moest ondergaan, ha ha).
En misschien hangt het ook erg af van waar je terecht komt, zo is wat Petra beschrijft "Honey, sweetie etc" echt zuidelijk en valt het me hier op (zie mijn blog van gisteren ;)), als iemand die manier van toespreken gebruikt.
Er zijn delen van de VS waar ik denk, dat het veel meer aanpassingsvermogen zou vergen om er te aarden, dan hier.

Geplaatst: 18 mei 2005, 14:24
door ANY
Het zal voor iedereen anders zijn hoe ze het ervaren, voor de een gaat het wat gemakkelijker dan de ander. Dat je culture shock ervaart door te verhuizen van een klein landelijk plaatsje naar een stad geloof ik ook wel. :)
Erg herkenbaar Any, ik heb die website aan mijn vrouw laten zien en ze zei dat ik (na 4 1/2 jaar ) in fase 2 zit

En sommigen gaan nooit verder dan fase 2 :wink:

Het is leuk om de ervaringen van anderen hiermee te lezen.
Annemiek

Geplaatst: 18 mei 2005, 15:02
door Sandy
Petra/VS schreef:(zie mijn blog van gisteren :))
*Off Topic* - grappig volgens mij zag ik je net wegrijden op de cam van je pleintje. Zag een auto op je oprit, deur stond nog open en later zag ik de auto wegrijden. Heb net niet gezien of jij er nu in zat.

-

Geplaatst: 18 mei 2005, 15:14
door Staceybeesie
Waar ik de meeste moeite mee heb is dat in winkels en bedrijven het lijkt of niemand verantwoordelijkheid durft te nemen. Begrijp het ook wel want als ze dus de verkeerde beslissing nemen staan ze op straat. Maar daardoor werken veel zaken erg vertragend. Zo hebben we een autoverzekering af moeten sluiten en een hypotheek. Nou die hypotheek was zo gefixed, maar de autoverzekering...... Het leek wel of we bij de rechtbank zaten. Verder de vele formulieren die je moet tekenen bij het kopen van bijv. een auto. Om vooral maar alle verantwoordelijkheid bij de dealer weg te halen en bij de verzekeringen idem dito.
Nou zitten we natuurlijk nog heel erg in een soort van "alles regelen" tijd, maar hoop dat dat over een paar weekjes echt een stukkie minder gaat worden.
Maar eigenlijk is het positief. Want door al dat handtekeningen zetten en geduld blijven hebben, hebben we nu wel twee pracht van auto's die in NL een hele berg Euro's meer zouden hebben gekost en zullen we begin juni in een pracht van een huis gaan wonen met enorme tuin. Dus mij hoor je eigenlijk niet klagen hoor. Maarja..... ben nou eenmaal wel een nederlander, moet ergens over kunnen zeuren. Het weer kan niet want het is hier zalig weer :wink:

Groetjes Petra

Geplaatst: 18 mei 2005, 15:24
door Petra/VS
Sandy schreef:
Petra/VS schreef:(zie mijn blog van gisteren :))
*Off Topic* - grappig volgens mij zag ik je net wegrijden op de cam van je pleintje. Zag een auto op je oprit, deur stond nog open en later zag ik de auto wegrijden. Heb net niet gezien of jij er nu in zat.

-
Dat was Rick, die naar zijn werk vertrok (denk ik).

Geplaatst: 18 mei 2005, 19:49
door engeltje
Hoi Annemiek,

Ik kan mezelf er helemaal mee vergelijken. Ik zit op dit moment tussen de tweede en de derde fase in soms vind ik alles in Nederland beter en kan alles me hier gestolen worden. Er komen nu wel steeds meer periodes waarin ik het land wel kan waarderen voor wat het is. En zeker nu het weer hier steeds beter wordt en je dus lekker in de zon kunt zitten.

Mijn man heeft er nooit last van gehad die wilde als kind al graag naar Amerika en die vind het in Nederland allemaal maar zo klein. Hij heeft alleen moeite met hier wonen als er familie leden terug gaan maar dat is meestal maar een uurtje en dan is hij er over heen.

Wij zijn begin deze maand een paar dagen terug geweest naar Nederland en daar door heb ik nu een beetje een terug van naar fase 2 maar daar komen we vast wel weer over heen.

Groetjes
Angele

Geplaatst: 18 mei 2005, 20:12
door rene.jager
PeeJay schreef:Erg herkenbaar Any, ik heb die website aan mijn vrouw laten zien en ze zei dat ik (na 4 1/2 jaar :roll: ) in fase 2 zit...


/PeeJay
Dan wordt het volgens mij écht tijd om die zak boerderijdrop eens op te sturen. 8)
Als je na 4 1/2 jaar pas in fase 2 terecht bent gekomen, hoe lang zal dié dan wel niet duren? :roll:

Geplaatst: 11 jun 2005, 19:23
door Dirkje
Toen ik voor het eerst naar America kwam ging ik naar Texas. En dat was voor mij een behoorlijke culture shock. Ik ging werken voor een familie bedrijf. De vrouw van de familie was a reborn christian die haar gitaar meenam naar het werk. Haar man een ateist. Het personeel was Mexicaans, zwart, religeus en gay. Dit allemaal op een kleine oppervlakte. Iedereen zat mekaar in de weg. En daar zat ik als Hollander tussen. Ik ben behoorlijk vrij opgevoed maar kom van een dorp. Iedereen kent iedereen en weet ook wat iedereen doet. In Dallas was dat allemaal het tegenover gestelde. Het was een heel erg vreemde ervaring. Het viel me op dat er zoveel rangen in het bedrijf waren. Blond Texaans ging niet om met zwar of gay, Mexicaans was goed voor het vuile werk. gay zat extreem religeus dwars en ga zo maar door. Achteraf gezien vraag ik me wel eens af hoe ik het zo vol heb kunnen houden. Het was echt een soap waarin ik zat. Gelukkig woonde ik op het land van een heel erg leuke gezellige, in mijn ogen "normale" familie. Daar kon ik 's-avonds even lekker bij aan de tafel schuiven. En die konden mijn ervaringen een beetje in proporties trekken. Maar ikzelf vind nog steeds dat ik een aparte start heb gehad. Ik ben christelijk opgevoed en schop absoluut niet tegen de kerk. Maar dat "praise the Lord Haleluja" gevoel viel bij mij verkeerd. Ik heb geleerd dat geloof iets voor jezelf is en dat je niet te pas en te onpas gebruikt om jezelf op een voetstuk te zetten. Maar op dat moment had ik het gevoel dat deze mensen zo supergelovig waren om aan de buitenwereld te laten zien hoe goed ze waren. De blije uitstraling was iets te veel voor mij. Want daar tegenover stond dat juist deze mensen alles en iedereen die anders was dan hen veroordeelden. En begrijp me goed, dit was mijn ervaring op dat moment. Ik heb nog steeds contact met deze mensen maar het geloof gaat er bij mij nog steeds niet in. HOe kan je een reborn christian zijn maar ook Joods en getrouwd zijn met iemand die niet aan geloof doet.
Ik heb hier nog nooit echt heimwee gehad maar dus duidelijk wel een culture shock. Toen ik jaren later naar het Noorden verhuisde viel het me op dat het daar veel moderner was. Niet allemaal Bush en kerk minded. Het viel me op dat er veel meer gedacht werd zoals ik denk. En omdat ik zolang in TX heb gezeten bij dezelfde werkgever had ik een totaal verkeerde mening gevormd. En mijn verhuizing naar NJ was wel een verademing. Kort daarna vertrok ik naar Florida waar het leven weer heel anders is. Ik denk dus dat het heel moeilijk te zeggen is hoe iemand heimwee ontwikkeld en daarmee omgaat. Ik wens niemand mijn start toe want dat was best pittig. Maar toch ben ik gebleven en zie het als een enorme ervaring. Maar als ze mij vragen wat ik van america en de mensen vind dan is mijn standard antwoord "het is anders". We zien er hetzelfde uit, we kijken naar dezelfde tv, zien hetzelfde nieuws maar we zijn heel erg anders. En ik denk dat als je dat kunt accepteren je beter met heimwee om kunt gaan.

Geplaatst: 11 jun 2005, 20:53
door doreennicole
ik wilde aan de discussie over culture shock een ander fenomeen toevoegen, wat misschien nog erger is, nl reverse culture shock. dat is dus wanneer je na een aantal jaren in het buitenland gezeten te hebben teruggaat naar je moederland. zeker als je in het buitenland in een fase bent aangekomen van alles was beter in mijn eigen land en dan terugkomt en het is niet zo, omdat het land veranderd is, jij veranderd bent, etc etc. het kan vaak harder aankomen omdat je denkt terug te gaan naar het bekende. je kan nl verwachten dat er een aanpassingsproces is als je naar het buitenland vertrekt. vaak ben je beter voorbereid omdat je je hebt ingelezen, je bent al een paar keer op vakantie geweest etc etc. maar als je teruggaat denk je daar niet zo gauw aan, en als dan blijkt dat je niet meer past in de cultuur/maatschappij, kan je je heel onthand voelen.

ik heb vrij weinig culture shock meegemaakt, toen ik naar Amerika verhuisde. hoewel het een moeilijk begin was, en veel struggle heb meegemaakt en achteraf gezien zelfs in levensgevaar ben geweest, maar gelukkig te naief om het toen te zien. maar van mijn terugkeer naar NL heb ik veel meer last gehad. er zijn hier wel verschillende redenen voor, ik heb het allemaal geanalyseerd, oa met behulp van een shrink (als echte veramerikaniseerde had ik die natuurlijk :lol: ), maar het feit dat ik me in NL altijd buitenlander heb gevoeld, oa door de manier waarop er in nL wordt omgegaan met mensen met een andere huidskleur, heeft er zeker een grote rol in gespeeld.

anyway, voor mensen die tijdelijk in Amerika zijn is het de moeite waard zich voor te bereiden op deze gevoelens bij terugkeer.

Geplaatst: 12 jun 2005, 04:30
door ANY
Dirk, wat een ervaringen heb jij gehad. Zo te zien ligt re best veel aan welk gebied je terecht komt.
Doreennicole, ben ik ook helemaal mee eens! Toen ik na 3 1/2 jaar Amerika terug verhuisde naar Nederland had ik geen idee wat een aanpassing dat weer zou zijn. Voor mensen die terug gaan zeker iets om rekening mee te houden. Je veranderd zelf, maar ook de mensen die je in Nederland kende veranderen door de jaren, en die draad pak je niet altijd zomaar weer op.
Annemiek

Geplaatst: 12 jun 2005, 07:09
door olavski
Ok ik woon hier nog maar een aantal maanden maar ik vind die website(s) echt een beetje flauwekul, dat gedoe met fases.

Tuurlijk, het zal voor sommigen best opgaan maar voor veel mensen ook niet. 't is persoonlijk

Het is een kwestie van ervaren, accepteren (of niet), beleven en daar je conclusies uit trekken. Ik zeg dit ook omdat mijn zwager precies hetzelfde pad heeft mogen bewandelen als ik, alleen woont hij hier nu al tien jaar.

Ik doe 't graag op mijn manier, ik zie het wel. ;)

Geplaatst: 12 jun 2005, 10:41
door kastelke
ANY schreef:Voor mensen die terug gaan zeker iets om rekening mee te houden. Je veranderd zelf, maar ook de mensen die je in Nederland kende veranderen door de jaren, en die draad pak je niet altijd zomaar weer op.
Ben net het boek "I'm a stranger here myself" van Bill Bryson aan het lezen. Hij is een Amerikaan die na 20 jaar Engeland terug verhuisde naar New Hampshire. Het boek is een verzameling van kleine stukjes die hij dagelijks in een krant schreef, over de verschillen die hij plots meemaakte na zoveel jaren van afwezigheid.
Het is vooral heel erg grappig, amusant én herkenbaar geschreven, met zowel positieve als negatieve noten.
Dat is dus de 'culture shock' in een luchtige verpakking. Ideale vakantielectuur!

Re: Heimwee en culture shock

Geplaatst: 15 jun 2005, 04:13
door Marianke
ANY schreef:Er is de laatste tijd hier van alles geschreven over heimwee, maar ik heb nog niks gezien over het begrip culture shock. Ik geloof dat heimwee en de depressie die hiermee gepaard gaat een onderdeel zijn van culture shock.
Zelf had ik dit woord wel eens gehoord toen ik ging emigreren, maar er nooit bij stilgestaan wat het betekende. Pas toen we uitwisselings studenten hadden kreeg ik van de organisatie een voorlichtingsboekje in handen waar de verschillende fases in beschreven stonden. Zo veel hiervan herkende ik opeens.

De "honymoon" fase waar alles leuk en fantastisch is. Deze was voor mij zeer snel voorbij. Tip; verhuis niet naar een koud klimaat in de winter!

De "hostile" fase, moeilijkheden met aanpassen, niks is er goed aan het land, alles is beter in Nederland. Het is een moeilijke periode; niks is er bekend, het is alsof je alles opnieuw moet leren. Constant Engels horen, geen film tot het einde kunnen volgen omdat het je knallende hoofdpijn van de inspanning geeft, constant de weg kwijtraken, die verdomde toiletten en telefoons die overal anders werkten. Hoe de hele samenleving in elkaar zit moet je uitpuzzelen.

Uiteindelijk kom je hier overheen en komt de "grin en bear it" fase. Langzaam begin je je aan te passen. Wat mij veel geholpen heeft is om zo bezig mogelijk te zijn, en nieuwe dingen te proberen. Als het niet beviel, gewoon wat anders proberen. Zoveel mogelijk onder de mensen komen, en met jezelf kunnen lachen als je weer eens een domme fout maakt.

Dan komt de "effective" fase, waar je het land accepteerd met de goede en slechte dingen.
Deze website vond ik en geeft er ook een goede uitleg over.

http://edweb.sdsu.edu/people/CGuanipa/cultshok.htm#que

Annemiek
Gek - ik heb daar naar anderhalf jaar nog helemaal geen last van gehad. Heimwee - ja dat wel, naar mijn familie. Maar dat was merendeels in de tijd waar ik Jon nog niet kende en we nog niet verloofd waren.
Niks is beter in Nederland naar mijn idee. Misschien omdat ik me in Nederland ongelukkig voelde en niks in Nederland naar mijn zin was. Dat was een van de redenen dat ik een tijdje in het buitenland wou gaan wonen, "to explore myself and to get to know myself, and what was in me" Ik voelde me behoorlijk gevangen in mijn eigen land.
Maar ik kan Nederland wel waarderen hoor! Het zijn de kleine dingetjes die ik mis, en als ik boodschappen doe kun je in de Comissary een block goudse kaas voor een behoorlijk prijs krijgen. Ogen sluiten en een stukje kaas eten en ik ben weer even terug in Nederland. - lol
Ik heb nooit geen moeite met de taal gehad, de eerste 3-4 weken was het even inspannen, maar ik spreek engels nu vloeiend en kan een heleboel Amerikanen voor de gek houden. Die hebben niet eens door dat ik Nederlandse ben totdat ze mijn naam horen :-P. Ik heb altijd al een talenknobbel gehad voor het Amerikaanse Engels, nu voel ik dat dat een voorbereiding was op mijn toekomst, mijn huwlijk met mij Amerikaanse man. Nu nog het Nederlands er bij hem in stampen. Hij kan al Duits, en dus het Nederlands heeft een behoorlijk Duitse tint. Oh well, komt nog well, zodra ie het maar onder zijn duim heeft voordat onze eerste kan spreken. Want de Nederlandse taal wil ik als hooftaal in ons huis hebben zodat onze kids beide talen spreken. En het is goed omdat voor mij ook te blijven onderhouden. Als ik dat niet doe, merk ik al dat ik de kluts kwijtraak afentoe in zinsopbouw.
In ieder geval, ik voel me hier ontzettend thuis. Als ik aan Nederland denk, zie ik dat nu meer als het buitenland. Ik ben benieuwd hoe het voelt om weer even in Nederland terug te zijn op een dag, zodra we samen kunnen laat ik Jon mijn vaderland zien.

Marianke

Geplaatst: 15 jun 2005, 10:14
door Mack
laska schreef:Cultureshock? Moi?

Nooit last van gehad, althans hier.. Al vanaf de eerste keer dat ik voet op Amerikaanse bodem had ik het gevoel thuis te komen. Weg uit de de files, de drukte , de criminaliteit, de-doe-maar-normaal-dan-doe-je-al gek-genoeg mentaliteit. De taal was redelijk bekend, gebruiken waren bekend uit films en televisie series. Alle zeur en zaag verhalen over het cultuurloze Amerika waren naar mijn ervaring nergens op gebaseerd. Blijkbaar bevind ik me 3 1/2 jaar nog steeds in de honeymoon fase:)

Ik heb een tijdje als Nederlands provincaaltje in St. Gilles in Brussel gewerkt en woonde toen in Antwerpen. Die cultuurschok was veel en veel groter.
DutchUSArmyWife schreef:Niks is beter in Nederland naar mijn idee. Misschien omdat ik me in Nederland ongelukkig voelde en niks in Nederland naar mijn zin was. Dat was een van de redenen dat ik een tijdje in het buitenland wou gaan wonen, "to explore myself and to get to know myself, and what was in me" Ik voelde me behoorlijk gevangen in mijn eigen land.
Ook al ben ik (nog) niet geëmigreerd, ik kan me toch vinden in de bovenstaande quotes. Het verwoordt wel goed hoe ik me voel (op dit forum weet men ondertussen maar al te goed hoe ik me voel...).

Ik heb het idee, en misschien hebben meerdere lezers dit als ze het bovenstaande lezen: een culture shock overkomt me niet. Want ik voel me zo vervelend in Nederland, alles daarbuiten (lees: Amerika) is goed. En natuurlijk zijn er zaken die in Nederland beter zijn (variërend van zakjes drop tot minder bureaucratie) maar per saldo is het toch beter in America. Dus een culture shock overkomt mij niet want het gaat me hoe dan ook beter bevallen in Amerika.

Graag jullie mening over deze opvatting, want daar ben ik benieuwd naar. Denken jullie "wacht maar tot je het echt tegenkomt, dan piep je wel anders" of zijn er karaktereigenschappen c.q. omstandigheden waardoor je minder / niet ontvankelijk bent voor culture shock?

Geplaatst: 15 jun 2005, 10:37
door kastelke
Mack schreef: Dus een culture shock overkomt mij niet want het gaat me hoe dan ook beter bevallen in Amerika.

Graag jullie mening over deze opvatting, want daar ben ik benieuwd naar. Denken jullie "wacht maar tot je het echt tegenkomt, dan piep je wel anders" of zijn er karaktereigenschappen c.q. omstandigheden waardoor je minder / niet ontvankelijk bent voor culture shock?
Mack, ik denk dat je een stuk een 'culture shock' kan vermijden door je vooraf zoveel mogelijk te informeren over 'the way of living' in je nieuwe land. Je bewust zijn van een aantal dingen zal dus heel zeker helpen. Al eens (langere) tijd op die plaats doorgebracht hebben (niet in een hotel, maar in het dagelijkse leven) zal heel zeker ook een positieve invloed hebben. Waarom? Omdat dat je verwachtingen en je beeld realistisch maakt.
Maar tevens denk ik dat het evenzeer belangrijk is om een realistisch beeld te hebben van wat je hier achterlaat. Als je de dingen al te zwart-wit gaat voorstellen, dan vrees ik dat die culture shock misschien wel eens laat zou kunnen komen (tot op het moment dat je gewoon niet meer onder de realiteit onderuit kan), maar dat deze dan wel veel heviger toeslaat...

Maar ja, wie ben ik? In ieder geval geen psycholoog. Je vroeg mijn idee, ik geef het je. Of het juist is, dat zal je misschien aan den lijve moeten gaan ondervinden.